Pytanie, czy doszło do skutecznego przyjęcia oferty, było znaczące dla kilku istotnych procesów sądowych. Jest ono w końcu zewnętrznym wyrażeniem wewnętrznej chęci związania się prawnie umową. To, jak nasze zachowania są rozumiane przez innych jednak nie zawsze odpowiada naszym myślom i zamiarom. Które z nich powinno być brane pod uwagę przy rozpatrywaniu sporów? Co jest silniejszym dowodem – twierdzenie jednej ze stron o jej intencjach w momencie przyjęcia oferty, czy interpretacja jej zachowania przez drugą stronę umowy?
Aby pozbyć się tej niepewności, można powołać się na tak zwanego racjonalnego obserwatora (rational bystander). Każda ze stron widzi tylko tyle, ile druga pokaże na zewnątrz i na podstawie tej cząstkowej wiedzy sama postępuje. Dlatego stawia się pytanie, jak sytuację oceniłby racjonalny i poinformowany obserwator.
Jeżeli strona twierdzi, że nie przyjęła umowy, ale z zewnętrznego, obiektywnego punktu widzenia wygląda to inaczej, odrzuca się twierdzenie strony na rzecz tejże oceny.
Załóżmy więc, że składamy ofertę Billowi Gatesowi, a on zachowuje się jak gdyby tę ofertę przyjął…Teoria rozsądnego obserwatora, czasami nazywana teorią “muchy na ścianie”, nie stoi w sprzeczności do teorii obopólnej zgody. Zamiast tego powstrzymuje strony przed nadużyciami.
Umowa zaczyna obowiązywać co do zasady od momentu przyjęcia oferty, oczywiście zakładając istnienie świadczeń i zamiaru związania się prawnie.
Ciekawy przypadek stanowi umowa zawarta listownie, bowiem znajduje wówczas zastosowanie zasada nadania (posting rule, a w Stanach Zjednoczonych mailbox rule lub postal rule).
Charakterystyczne dla tej metody komunikacji jest opóźnienie wynoszące dni, czasem nawet tygodnie. Ze względu na to oferta jest ważna dopiero z momentem dostarczenia jej do odbiorcy lub odbiorców.
Jak wygląda to w przypadku przyjęcia oferty? Zasadę nadania omówiliśmy już w poprzednim poście o rodzajach ofert, których ona nie dotyczy. Przyjęcie oferty to jedyny przypadek, gdy reguła ta znajduje zastosowanie. Oznacza to, że przyjęcie oferty ma miejsce już w momencie nadania listu. W skutek tego, nawet jeśli list informujący o cofnięciu oferty został już nadany, oferta “liczy się” już jako przyjęta, co znaczy, że powstała wiążąca umowa. Szeroko uznanym w Stanach Zjednoczonych wyjątkiem od tej reguły są umowy terminowe (option contracts). Odmienne zdanie panuje w Kalifornii, gdzie zasada nadania stosowana jest do wszystkich umów.
Istnieją różne sposoby wygaśnięcia porozumienia lub oferty przez adresata.
Najbardziej oczywisty to zwyczajne odrzucenie warunków umowy. Co ciekawe, jeżeli po odrzuceniu strona zmieni zdanie i chciałaby jednak przyjąć ofertę, może to uczynić pod warunkiem, że ta informacja dotrze do oferującego wcześniej, niż odmowa. Kontroferta (counter-offer) w rzeczywistości jest kolejnym rodzajem odmowy.
Porozumienie może wygasnąć również jeżeli strona składająca ofertę zastrzeże, że oferta jest dostępna jedynie przez ograniczony czas. Po jego upływie oferta traci ważność i nie może zostać przyjęta. Innym, dość szczególnym ograniczeniem czasowym jest czas życia strony. Co do zasady, jej śmierć oznacza wygaśnięcie oferty.
Umowy warunkowe (option contracts) mogą, w pewnych przypadkach, zostać wykonane przez najbliższego krewnego lub wskazaną osobę. Możliwość ta jest uzależniona od natury konkretnej umowy. Umowy związane ze szczególnymi cechami osobistymi ofertodawcy wygasają w razie jego śmierci.
Na przykład umowa obejmująca występ znanej piosenkarki wygaśnie w razie jej śmierci, podczas gdy umowa sprzedaży może zostać wykonana przez inną osobę. Ponadto, przyjęcie oferty mając świadomość śmierci jej autora jest nieważne w każdym przypadku.
Podsumowując, akceptacja jest odpowiedzią na złożenie oferty. Zazwyczaj musi obejmować dokładnie te same warunki co sama oferta, która w przeciwnym razie wygasa. Nie licząc tak zwanych agentów, oferta musi zostać zaakceptowana przez osobę (osoby), do której została wystosowana.
Jako takie, oferta i przyjęcie są ze sobą blisko powiązane. Wyrażają wolę obu stron, by pewne efekty – prawne lub materialne – doszły do skutku.
