Robienie researchu bez jasno postawionego pytania badawczego jest jak podróżowanie bez nawigacji.
Prawda jest taka, że większość nieudanych projektów badawczych, tekstów, prac dyplomowych czy jakichkolwiek analiz nie ma prawa obronić się nie przez brak lub niewystarczającą ilość zgromadzonych danych, tylko przez to, że autor nie wiedział, o co właściwie pyta i co chce udowodnić. Albo po prostu nie umiał zadać pytania w sposób, który miałby sens w naukowym kontekście.
W tym tekście pokażę Ci, jak tworzyć pytania badawcze, które nie tylko mają sens, ale same prowadzą Cię przez cały proces researchu.
Gotowy? Zaczynamy.
1. Co to w ogóle jest pytanie badawcze i dlaczego jest tak ważne?
Pytanie badawcze to rdzeń Twojego projektu. To właśnie ono:
Nadaje kierunek – bez niego łatwo się zgubić w dygresjach.
Filtruje informacje – pozwala oddzielić to, co istotne, od tego, co tylko brzmi mądrze.
Określa metodologię – inne metody zastosujesz, gdy pytasz „co”, inne – gdy pytasz „dlaczego”.
Dobrze sformułowane pytanie to jak dobra latarka – oświetla Ci drogę przez cały research, aż do wniosków.
2. Pytanie zbyt ogólne, czyli najczęściej popełniany błąd
„Jak duży jest wpływ mediów społecznościowych na młodzież?”
„W jaki sposób sztuczna inteligencja zmienia świat pracy?”
„Czy zmiany klimatu są realne?”
Brzmi poważnie? Tak. Ale to za szerokie, zbyt rozmyte. Takie pytania prowadzą do chaosu, frustracji i ostatecznie prac o objętości podręcznika akademickiego, które koniec końców tak naprawdę nic konkretnego nie wnoszą.
Twoje pytanie badawcze musi być przede wszystkim:
· Konkretne
· Możliwe do zbadania
· Ograniczone w czasie, przestrzeni lub temacie
· Oparte na problemie, który realnie wymaga rozwiązania (czyli należy unikać problemu jakim jest tzw. wyważanie otwartych drzwi
3. Jak stworzyć pytanie, które ma sens?
Pomyśl o trzech krokach:
Krok 1: Wybierz temat, który naprawdę Cię interesuje
Brzmi banalnie, ale działa. Jeśli temat Cię nudzi, Twój research też będzie nudny – i dla Ciebie, i dla odbiorcy.
Krok 2: Zawęź go
Zamiast:
„Jak pandemia wpłynęła na edukację?”
Spróbuj:
„Jakie były efekty przejścia na nauczanie zdalne w szkołach średnich w Polsce w 2020 roku?”
Krok 3: Przekuj temat w pytanie
Użyj formy problemowej:
„W jaki sposób...?”
„Dlaczego...?”
„Jakie są związki między...?”
„Co wpływa na...?”
Pamiętaj: dobrze postawione pytanie zawiera już połowę odpowiedzi.
4. Przykłady dobrych pytań badawczych
Złe:
„Czy technologia ma wpływ na człowieka?”
Dobre:
„Jak codzienne korzystanie ze smartfonów wpływa na poziom koncentracji u studentów kierunków humanistycznych?”
Złe:
„Jak działa ekonomia?”
Dobre:
„Jak wprowadzenie bezwarunkowego dochodu podstawowego wpłynęło na aktywność zawodową w wybranych regionach Finlandii?”
Złe:
„Czym jest marketing?”
Dobre:
„W jaki sposób storytelling w kampaniach reklamowych wpływa na lojalność klientów w branży modowej?”
Zauważ, że dobre pytania są:
· Konkretne
· Mierzalne
· Skierowane na związek przyczynowo skutkowy lub zależność
5. A co, jeśli nie wiem, o co pytać?
Zadaj sobie pomocnicze pytania:
Co mnie dziwi lub frustruje w tym temacie?
Gdzie zauważam sprzeczności w źródłach?
Jakie są konsekwencje danego zjawiska?
Czy jest coś, czego wcześniejsze badania nie wyjaśniły?
Możesz też stworzyć roboczą hipotezę, a pytanie zbudować wokół niej.
Przykład:
Hipoteza: „Uczniowie, którzy mają kontakt z mediami społecznościowymi ponad 4 godziny dziennie, osiągają niższe wyniki w nauce.”
Pytanie: „Czy intensywne korzystanie z mediów społecznościowych wpływa na wyniki w nauce uczniów szkół średnich?”
6. Pytanie gotowe? Sprawdź je testem SMART
Twoje pytanie powinno być:
S – Specyficzne
M – Mierzalne
A – Atrakcyjne (istotne)
R – Realistyczne
T – Terminowe (osadzone w czasie)
Jeśli pytanie spełnia te 5 kryteriów – jesteś gotowy do startu.
7. Research zaczyna się od pytania – ale na nim się nie kończy
Warto pamiętać: pytanie badawcze nie jest ostateczne. Czasem w trakcie researchu coś zmieniasz, zawężasz, precyzujesz. I to jest OK. Badanie to proces.
A zatem, bez dobrze postawionego pytania nigdy nie dotrzesz do dobrych wniosków. Możesz mieć zebrane dane, możesz cytować, możesz dokonywać analiz, ale wszystko będzie tak naprawdę kręciło się wokół niczego, jeśli nie wiesz, co dokładnie chcesz sprawdzić w swoim badaniu.
Twoje pytanie, Twoje paliwo
W świecie, gdzie dane są wszędzie, pytania są walutą. To one decydują, kto odkrywa nowe rzeczy, a kto powiela i powtarza jedynie cudze.
A zatem, zanim zaczniesz research zatrzymaj się. Zastanów. I dopiero wtedy zacznij poszukiwania upragnionej odpowiedzi. To właśnie odróżnia amatora od kogoś, kto wie, co robi.
